BDO W MEDIACH Jedną z kluczowych pozycji bilansowych w sprawozdaniach finansowych przedsiębiorstw produkcyjnych i handlowych są zapasy. Przypominamy zasady ich rozpoznania, wyceny i prezentacji oraz działania, jakie w odniesieniu do tej pozycji sprawozdania finansowego muszą wykonać jednostki przy rocznym zamknięciu ksiąg rachunkowych – pisze na łamach Rzeczpospolitej Edyta Kalińska, Partner Zarządzający Działem Rewizji Finansowej BDO.
W ostatnich latach możemy zaobserwować istotny wzrost ich wartości. W poprzednim roku było to związane z zakłóceniami w łańcuchach dostaw i strategią zapewnienie odpowiedniego poziomu surowców i produktów, aby móc bez problemów prowadzić działalność produkcyjną i handlową. Na poziom zapasów w sprawozdaniach finansowych za rok 2022 znacząco wpłynęła wojna w Ukrainie i powiązany z nią wzrost ceny surowców, szczególnie energii i materiałów ropopochodnych.
Ze względu na bardzo wysokie ceny surowców a tym samym koszty wytworzenia produktów w roku ubiegłym służby księgowe sporządzając sprawozdanie finansowe w wielu przypadkach będą musiały rozważyć utratę wartości, w szczególności dokonać analizy, czy są w stanie uzyskać ceny sprzedaży, które te koszty pokryją.
Księgowość zapasów
W Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej (dalej MSSF) kwestia sposobu księgowania zapasów jest regulowana przez Międzynarodowy Standard Rachunkowości 2 Zapasy (dalej MSR 2). W odrębnych standardach regulowane jest ujmowanie aktywów biologicznych i instrumentów finansowych. MSR 2 nie stosuje się do wyceny zapasów przechowywanych przez producentów produktów rolnych i leśnych, zebranej/pozyskanej produkcji rolnej, zasobów mineralnych i produktów mineralnych, jeśli zgodnie z powszechnie przyjętym rozwiązaniem sektora przemysłu są one wycenianie w wartości netto możliwej do uzyskania oraz pośredników w handlu towarami, którzy wyceniają swoje zapasy według wartości godziwej pomniejszonej o koszty doprowadzenia do sprzedaży.
Zasady ujmowania i wyceny zapasów a także ich inwentaryzacji są zawarte bezpośrednio w ustawie z 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej uor). Powstał również Krajowy Standard Rachunkowości Nr 13 Koszty wytworzenia jako podstawa wyceny produktów (dalej KSR 13), który doprecyzowuje kwestie wyceny produktów.
Definicja i rodzaje
MSR 2 definiuje zapasy jako aktywa:
a) przeznaczone do sprzedaży w toku zwykłej działalności gospodarczej;
b) będące w trakcie produkcji przeznaczonej na taką sprzedaż; lub
c) mające postać materiałów lub dostaw surowców zużywanych w procesie produkcyjnym lub w trakcie świadczenia usług.
Zgodnie z MSR 2.8 na zapasy składają się dobra zakupione i przeznaczone do odsprzedaży, na przykład towary handlowe zakupione przez jednostkę handlu detalicznego w celu ich odsprzedaży lub grunty i inne nieruchomości przeznaczone do odsprzedaży. Do zapasów zalicza się także wyroby gotowe wyprodukowane lub będące w trakcie wytwarzania przez jednostkę, łącznie z materiałami i surowcami oczekującymi na wykorzystanie w procesie produkcji.
Definicja zapasów, a właściwie rzeczowych aktywów obrotowych, została zawarta w art. 3 ust. 1 pkt 18 lit. a i pkt 19 uor. Rzeczowe aktywa obrotowe to to materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym. Aktywa te są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy.
MSSF nie zawierają szczegółowych regulacji, jak zapasy powinny zostać zaprezentowane w bilansie. Międzynarodowy Standard Rachunkowości 1 Prezentacja sprawozdań finansowych wskazuje jedynie, że zapasy powinny być zaprezentowane odrębnie od innych pozycji bilansowych. MSR 2 w punktach 36 i 37 dotyczących ujawniania informacji na temat zapasów nadmienia, że podział zapasów powinien być odpowiedni dla jednostki oraz, że informacje na temat wartości bilansowej zapasów w podziale na różne ich rodzaje oraz na temat zakresu zmian zachodzących w tychże aktywach są użyteczne dla użytkowników sprawozdań finansowych. W typowej klasyfikacji zapasów dzieli się je na towary handlowe, surowce na potrzeby produkcji, materiały, produkcję w toku i wyroby gotowe.
Załącznik nr 1 do ustawy o rachunkowości pokazuje, w jaki sposób zapasy powinny być zaprezentowane w bilansie. Powinny być prezentowane w aktywach obrotowych w podziale na:
1. materiały,
2. półprodukty i produkty w toku,
3. produkty gotowe,
4. towary,
5. zaliczki na dostawy i usługi.
UWAGA! W zakresie definicji i prezentacji brak jest istotnych różnic między MSSF i krajowymi standardami rachunkowości. Jedynie w zakresie prezentacji MSSF daje jednostkom większą dowolność.
Całą obszerna analizę można przeczytać w Rzeczpospolitej z 15 marca 2023 r., str.: H1-H2
W ostatnich latach możemy zaobserwować istotny wzrost ich wartości. W poprzednim roku było to związane z zakłóceniami w łańcuchach dostaw i strategią zapewnienie odpowiedniego poziomu surowców i produktów, aby móc bez problemów prowadzić działalność produkcyjną i handlową. Na poziom zapasów w sprawozdaniach finansowych za rok 2022 znacząco wpłynęła wojna w Ukrainie i powiązany z nią wzrost ceny surowców, szczególnie energii i materiałów ropopochodnych.
Ze względu na bardzo wysokie ceny surowców a tym samym koszty wytworzenia produktów w roku ubiegłym służby księgowe sporządzając sprawozdanie finansowe w wielu przypadkach będą musiały rozważyć utratę wartości, w szczególności dokonać analizy, czy są w stanie uzyskać ceny sprzedaży, które te koszty pokryją.
Księgowość zapasów
W Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej (dalej MSSF) kwestia sposobu księgowania zapasów jest regulowana przez Międzynarodowy Standard Rachunkowości 2 Zapasy (dalej MSR 2). W odrębnych standardach regulowane jest ujmowanie aktywów biologicznych i instrumentów finansowych. MSR 2 nie stosuje się do wyceny zapasów przechowywanych przez producentów produktów rolnych i leśnych, zebranej/pozyskanej produkcji rolnej, zasobów mineralnych i produktów mineralnych, jeśli zgodnie z powszechnie przyjętym rozwiązaniem sektora przemysłu są one wycenianie w wartości netto możliwej do uzyskania oraz pośredników w handlu towarami, którzy wyceniają swoje zapasy według wartości godziwej pomniejszonej o koszty doprowadzenia do sprzedaży.
Zasady ujmowania i wyceny zapasów a także ich inwentaryzacji są zawarte bezpośrednio w ustawie z 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej uor). Powstał również Krajowy Standard Rachunkowości Nr 13 Koszty wytworzenia jako podstawa wyceny produktów (dalej KSR 13), który doprecyzowuje kwestie wyceny produktów.
Definicja i rodzaje
MSR 2 definiuje zapasy jako aktywa:
a) przeznaczone do sprzedaży w toku zwykłej działalności gospodarczej;
b) będące w trakcie produkcji przeznaczonej na taką sprzedaż; lub
c) mające postać materiałów lub dostaw surowców zużywanych w procesie produkcyjnym lub w trakcie świadczenia usług.
Zgodnie z MSR 2.8 na zapasy składają się dobra zakupione i przeznaczone do odsprzedaży, na przykład towary handlowe zakupione przez jednostkę handlu detalicznego w celu ich odsprzedaży lub grunty i inne nieruchomości przeznaczone do odsprzedaży. Do zapasów zalicza się także wyroby gotowe wyprodukowane lub będące w trakcie wytwarzania przez jednostkę, łącznie z materiałami i surowcami oczekującymi na wykorzystanie w procesie produkcji.
Definicja zapasów, a właściwie rzeczowych aktywów obrotowych, została zawarta w art. 3 ust. 1 pkt 18 lit. a i pkt 19 uor. Rzeczowe aktywa obrotowe to to materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym. Aktywa te są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy.
MSSF nie zawierają szczegółowych regulacji, jak zapasy powinny zostać zaprezentowane w bilansie. Międzynarodowy Standard Rachunkowości 1 Prezentacja sprawozdań finansowych wskazuje jedynie, że zapasy powinny być zaprezentowane odrębnie od innych pozycji bilansowych. MSR 2 w punktach 36 i 37 dotyczących ujawniania informacji na temat zapasów nadmienia, że podział zapasów powinien być odpowiedni dla jednostki oraz, że informacje na temat wartości bilansowej zapasów w podziale na różne ich rodzaje oraz na temat zakresu zmian zachodzących w tychże aktywach są użyteczne dla użytkowników sprawozdań finansowych. W typowej klasyfikacji zapasów dzieli się je na towary handlowe, surowce na potrzeby produkcji, materiały, produkcję w toku i wyroby gotowe.
Załącznik nr 1 do ustawy o rachunkowości pokazuje, w jaki sposób zapasy powinny być zaprezentowane w bilansie. Powinny być prezentowane w aktywach obrotowych w podziale na:
1. materiały,
2. półprodukty i produkty w toku,
3. produkty gotowe,
4. towary,
5. zaliczki na dostawy i usługi.
UWAGA! W zakresie definicji i prezentacji brak jest istotnych różnic między MSSF i krajowymi standardami rachunkowości. Jedynie w zakresie prezentacji MSSF daje jednostkom większą dowolność.
Całą obszerna analizę można przeczytać w Rzeczpospolitej z 15 marca 2023 r., str.: H1-H2